Leren uit het verleden

De kolonisatie was een fundamenteel onrechtvaardig systeem, dat was gebouwd op uitbuiting van de gekoloniseerde gebieden om in het Westen de groei aan te vuren en welvaart te creëren; op racisme dat die uitbuiting moest rechtvaardigen; op het paternalisme van witte missionarissen en koloniale ambtenaren die de plaatselijke bevolking niet als volwaardige mensen behandelden; en op alomtegenwoordig fysiek en psychologisch geweld om het koloniale systeem op te leggen en af te dwingen.

Dekolonisatie begint met het besef dat het verleden sporen nalaat in het heden. Dat structuren en machtsverhoudingen die vandaag bestaan, bepaald worden door wat voorafging en doorleven in onze samenleving, hoe anders die ook lijkt te zijn dan die van lang vervlogen tijden. Wie kijkt naar dat verleden, onbevangen, eerlijk, zonder taboes, leert daaruit wat we vandaag, hier en nu, moeten rechttrekken.

Erfgenaam van een donkere geschiedenis

Onze wereld is de erfgenaam van de kolonisatie. Een geschiedenis van verovering en onderwerping die al voor 1492 (vaak benoemd als “beginpunt” van kolonisatie van Amerika met komst van Colombus) begint. Van uitroeiing van oorspronkelijke volkeren, slavenhandel en inlijving van landen als kolonies.

De Belgische directie-generaal Ontwikkelingssamenwerking en Humanitaire Hulp (DGD) heette tot 1961 het ministerie van Koloniën. Ontwikkelingssamenwerking heeft dus haar roots in de koloniale geschiedenis van ons land. Missionarissen en kolonialen gingen Congo, Rwanda en Burundi ‘beschaven’, wij gaan er ‘ontwikkelen’.

Same difference, zeggen steeds meer kritische stemmen, die in een moeite de legitimiteit en de relevantie van ons werk en de hele sector van ontwikkelingssamenwerking ter discussie stellen.

Internationale rechtvaardigheid is durven in de spiegel kijken

Het is als organisaties voor internationale rechtvaardigheid daarom cruciaal om in de spiegel te durven kijken. De oude machtsstructuren en het idee van witte superioriteit die het fundament waren van de kolonisatie, leven voort. In de samenleving, waar ze een motor zijn van structureel en dagelijks racisme. En in de sector van ontwikkelingssamenwerking, die nog al te vaak de scheve machtsverhoudingen van toen weerspiegelt in haar relatie met de partners en in de organisaties zelf. De beeldvorming en de taal die dat systeem toen rechtvaardigden, echoën nog, ook in ontwikkelingssamenwerking.

Weg van de liefdadigheidsvlag

Te veel schuilt onze sector nog onder de liefdadigheidsvlag, waar de witte ngo-medewerker ‘hulpbehoevenden’ in ‘ontwikkelingslanden’ gaat ‘redden’. Of denk bijvoorbeeld aan de term ‘Noord-Zuid’ die een wij-zijdenken in de hand werkt en een soort determinisme impliceert: wij zijn het rijke Noorden en zij zijn het arme Zuiden, en dat zal altijd zo blijven.

Niet een schuldgevoel aanpraten, wél eigen koloniale ‘roots’ (er)kennen én aanpakken

Wij zijn het aan onszelf en aan onze partners in de wereld verplicht om, zonder taboes en zonder complexen, ons wereldbeeld en onze (machts)positie ter discussie te stellen. Niet om al die mensen die zich met hart en ziel inzetten een schuldgevoel aan te praten. Wel omdat uit dit inzicht evenwaardige globale partnerschappen groeien voor een duurzame, gelijke wereld.

Ngo’s van de toekomst gaan voor systeemverandering en bestrijden scheve machtsverhoudingen. Ook de neokoloniale Noord-Zuidverhouding waar ze zelf deel van uitmaken.

Wil je meer weten?

Lees dan zeker de inspiratiegids ‘Dekoloniseren. Nu!’ die je onderaan de pagina kan downloaden in het Nederlands, Engels, Spaans en Frans. Deze gids is tot stand gekomen vanuit de werkgroep ‘Dekoloniseren’ & is een samenraapsel van inzichten van enkele ngo’s en experten, vormingen & interessante bronnen. De gids is per definitie een momentopname. Dekoloniseren is meer een proces dan een bestemming. Met deze gids willen we dan ook iedereen uitdagen om met een dekoloniale bril naar de eigen werking te kijken en de discussie te voeren. Vergeet ook niet de interactieve lexicon horende bij de inspiratiegids. 

Of lees het onderzoek van de UGent (2020) over de ‘Implicaties van dekoloniseren voor de Vlaamse sector van ontwikkelingssamenwerking’. Dit onderzoek focust zich op de debatten en praktijken omtrent dekolonisering van de ontwikkelingssamenwerking die in 2020 leefden, maar van vandaag de dag ook nog steeds leven. Het onderzoek leidde ertoe dat de sector op verschillende domeinen concreet aan de slag is gegaan en blijvend op zoek gaat naar gelijkwaardigere en gedekoloniseerde manier van werken en denken.

Neem tenslotte ook een kijkje bij de pagina’s rond ‘Evenwaardige Partnerschappen’ & ‘Voorbij Noord-Zuid opdeling’ waar je nog andere interessante publicaties kan terugvinden.